Zahartzeak gizarte eta familia bizitzan duen eragina

Zahartze prozesuarekin batera doazen ingurune aldaketek eragin handia eduki dezakete pertsonarengan, eta ezinduaren ongizaterako eta egonkortasunerako arrisku faktore izan daitezke, eta hori aldaketak saihestezinak –adibidez, hurbileneko senideak ezindua zaintzen ezin jarraitzetik etorritakoa– edo beharrezkoak –adibidez, eguneroko jardueretarako laguntza maila biziagoaizan behar denean edo ezinduaren gaitasunei eta bizitzarako nahiei fisikoki eta funtzionalki hobeto egokiturik dagoen ingurune batean jardutea komenigarria denean– izan badaitezke ere hainbatetan.

Pertsonaren bizitzarengan eragin handia eduki dezakeen beste elementu bat lan jarduera, lanbidekoa edo egunekoa bertan behera uztearena da, hain zuzen ere adin jakin batetik aurrera gertatzen dena. Ezindu askorentzat, gainerako biztanleriaren kasuan gertatzen den bezala, egoera aldaketa bat etortzen da, apurketa bat da beren bizitzetan, eta hori onartzea ez da beti lan erraza izaten. Ondorio emozionalak direnak direla ere, funtsezkoa da aintzat hartzea erretiroak esan nahi duela estimulazio eta jarduera iturri garrantzitsua galdu egiten dela:

• Bestelako hautabide atseginak eskaintzen ez badira, gerta daiteke, ziurrenik, pertsonak egun ia osoa igarotzea ezer egin gabe edo jarduera pasiboak eta egonekoak garatzen (adibidez, telebista ikusten);
• sozialki isolatzeko arriskua ere badu, beste pertsona batzuekiko harreman osoa galtzekoa;
• azkenik, pertsonaren bizitza egituratzen zuten errutina batzuk apurtzea ere bada, eta horrek eragin bizia eduki dezake pertsonaren oreka emozionalarengan.

Ondorioz, funtsezkoa da erretiroa hartzeko prestatzeko programak garatzea eta horiek trantsizio lasaiagoa ahalbidetzea.

Azkenik, zahartzea pertsonek maite dituzten pertsonen galerari aurre egin behar dioten bizitzako zikloko fase bat da. Galera horrek bakardade eta babesgabezia sentimendu sendoak eragiten ditu, eta baita estresekoak ere, batez ere bizitokia bat-batean aldatzea badakartzate.

Zahartzaroan gizarte eta familia bizitzan ematen diren aldaketa nagusiak

• Gizarte parte hartzea murriztea, hurrengo faktoreak direla-eta:
  • Jokabide gatazkatsuak areagotzea (ezkortasuna, oldarkortasuna, bulkadak, suminkortasuna...).
  • Laguntza beharrak eta laguntza produktuak areagotzea.
  • Pertsonak eta tokiak ezagutu eta bereizteko zailtasuna areagotzea.
  • Interes eta lehentasunen aldaketa.
  • Gizarte uzkurtasun gehiagoko jarrera.
  • Hurbileko ingurunean gertatzen diren aldaketei egokitzeko zailtasuna.

• Aldaketak harreman ereduetan eta familia elkarrekintzan:
  • Murrizketa pertsonen arteko harremanen kopuruan eta maiztasunean; batetik, zahartze prozesuak berak dituen zailtasunengatik, eta, bestetik, familiaren inguruneko kideen zahartze prozesuagatik.
  • Erreferentziako pertsonengan aldaketak egotetik eta familiaren etxebizitzatik egoitza zerbitzu batera igarotzetik eratorritako egoera berriei aurre egin beharra eta horiei egokitu beharra.

• Ingurune fisikoa egokitzeko behar berriak:
  • Irisgarritasun fisikoaren gaian, egokitzeko behar handiagoa dago: oztoporik gabeko inguruneak, mugikortasunaren alde egiten dutenak eta erorikoei aurrea hartzen dietenak.
  • Eguneroko bizitzarako eta aisia eta kirol jardueretarako laguntza produktu gehiago behar izatea.
  • Informazio zehatzak dituzten inguruneak erabiltzeko behar gehiago, ulergarriak, aurreikusteko modukoak eta tokian nahiz denboran orientatzea errazten dutenak izateko. Horrela, harreman eta komunikazio ereduak ezartzeko bitartekoak bermatuko dira eta lasaiak eta segurtasunekoak izango dira.

Horrek, berriro ere, ezinduen autonomia sustatzeko beharra indartzera garamatza, eta ez bakarrik bizitzako alderdi ezberdinak garatu ahal izan ditzaten eta pertsonaren, familiaren, lanaren eta gizartearen eremu ezberdinetan jardun ahal izan dezaten, baizik eta, baita ere, baliabide pertsonal ezin hobeak eduki ditzaten bizitzan zehar gertatzen diren aldaketei eta egoera kritikoei aurre egin eta egokitzeko. Haien autonomia geroz eta gehiago sustatu, orduan eta aukera gehiago egongo da bizitzako inguruabar berrietara egokitzeko gai izateko; eta baita alderantziz ere: haien autonomia geroz eta gutxiago sustatu, bizitza osoan zehar kanpoko gertaeretatik geroz eta gehiago babestu, orduan eta aukera gutxiago edukiko dituzte egoera berrietatik ikasteko eta horiei egokitzeko aukerak garatzeko, eta horrek murriztu egingo du aurreragoko faseetan egokitzeko gaitasuna. Fase horietan, halabeharrez, aldaketa garrantzitsuak gertatuko dira eta horiek eragin handia edukiko dute ezinduaren bizimoduan.

Ezinduei beren  erabaki  propioak hartzeko eta horien erantzukizuna gain hartzeko aukera eman behar zaie, beren etorkizunari  buruzko  informazioa emanez eta beren nahi eta lehentasunei buruz galdetuz.

Halaber, lehentxeago edo geroxeago aurre egin beharko dituzten errealitate batzuk ez ezkutatzea garrantzitsua da. Gauzak horrela, komenigarria da gaixo duden senideak bisitatu ahal izatea eta gaixotasuna, mendetasuna eta baita heriotza ere existitzen direla jakitea. Alderdi hori ezinbestekoa da, izan ere, uneren batean, ezindua atenditzen aritu diren senideek zaintzarekin jarraitzeko ezintasunari aurre egin beharko diote, beren zahartze prozesu propioa dela eta. Une horretan, ezinduak prestakuntza hobea edukiko du egoera berriari, banantze bati, aurre egiteko, betiere, erabakitzeko gaitasuna eta egokitzekoa hartzen joan bada bizitza osoan zehar. Gurasoak edo beste senide batzuk ere hobeki biziko dira ezindua bizitzarako eta bizitzako zikloko fase berri bat onartzeko prest dagoela baldin badakite.