Arreta ereduaren funtsezko osagarriak

Azken hiru hamarkadetan zehar, bizi kalitatearen kontzeptua pertsonan oinarritutako plangintzaren, emaitzen ebaluazioaren eta kalitatea hobetzeko prozesuen osagai nagusi bihurtu da. Oso finkatuta egon arren, oraindik ere eraikitzen ari da eta aldi berean bizi kalitateari buruzko ikuspegi eta eredu desberdinak daude. Kontzeptuei buruzko kapitulu honen helburua gidaliburu hau kontsultatzen duten pertsonei askotan aipatzen diren oinarrizko ideia batzuk azaltzea denez, hemen soilik aipatuko dira gure inguruan finkatuen dagoen ereduko oinarrizko zenbait elementu. Eredu hori jatorriz Estatu Batuetan kontzeptualizatu eta egituratu zuen R.L. Schalock izenekoak.

Esan daiteke eredu horren egituraketa bizi kalitatea kontzeptuaren ulermena hobetzeko beharretik sortu zela. Kontzeptu hori 80. hamarkadan asko sustatu zen eta 90. hamarkadan asko indartu zen, diskriminazioaren aurkako zenbait arau onartu baitziren. Horrek esan nahi du Estatu Batuetan ezintasunen bat duten pertsonen eskubideak babesteko mugimenduen lehenengo ildoari bultzada bat eman zitzaiola. Kontzeptuaren ulermenean sakontzeak haren kontzeptualizazioan, neurketan eta aplikazioan ere sakontzea eragin zuen. Horren emaitza jarraian islatzen diren oinarrizko printzipioen zerrenda bat izan zen (Izpta. Schalock, R.L.; Gardner, J.F.; Bradley, V.J. Quality of Life for people with intellectual and other developmental disabilities. Applications across individuals, organizations, communities and systems. 2007.)

Bizi kalitatearen kontzeptualizazioa, neurtzea eta aplikazioaren funtsezko oinarriak

• Kontzeptualizazioa
  • 1. Bizi kalitatea dimentsio anitzekoa da eta faktore pertsonalek zein inguruneko faktoreek eragiten diote, bai eta faktore horien arteko elkarrekintzak ere.
  • 2. Bizi kalitateak pertsona guztientzako osagai berdinak ditu.
  • 3. Bizi kalitatean osagai subjektiboek zein objektiboek esku hartzen dute.
  • 4. Bizi kalitatea faktore hauekin batera handitzen da: autodeterminazio maila, baliabideen eskuragarritasuna, bizitzarako proiektu bat eta funtsezko zenbait  helburu edukitzea eta partaide izatearen zentzua garatzea.

• Neurtzea
  • 1. Bizi kalitatea pertsonak baloratzen dituen bizitzako esperientzien arabera neurtzen da.
  • 2. Bizi kalitatea bizitza osoa eta elkarri lotutako bizitza lortzen laguntzen duten dimentsioak kontuan hartuz neurtzen da.
  • 3. Bizi kalitatea pertsonentzat garrantzitsuak eta adierazgarriak diren testuinguru fisiko, sozial eta kulturalak aintzat hartuz neurtzen da.
  • 4. Bizi kalitatea pertsona guztientzako komunak diren esperientziei dagokienez, zein banakakoak eta pertsonalak diren bizipenei dagokienez neurtzen da.

• Aplikazioa
  • 1. Bizi kalitatea kontzeptua aplikatzeak testuinguru kultural bakoitzaren barruan ongizatea hobetzen laguntzen du.
  • 2. Bizi kalitatearen printzipioak esku hartzeen eta laguntzen diseinuaren oinarrian egon behar dira.
  • 3. Bizi kalitatearen ereduaren aplikazioak frogatu daitezkeen emaitzetan oinarritu behar dira.
  • 4. Bizi kalitatearen printzipioak integratu behar dira eta profesionalen prestakuntzan toki nabarmena hartu behar dute.

Hortik aurrera, printzipio horietan oinarritutako ikerkuntza eta ebaluazioaren gaineko ahaleginak saiatu dira bizi kalitatea kontzeptua neurtzeko eta aplikatzeko oinarri kontzeptual enpiriko eta sendoa eskaintzen. Horren emaitza zenbait elementuri buruzko adostasuna izan da, zehatz-mehatz:

• Izaera dimentsio aniztuna: pertsona baten bizi kalitatea haren bizitzaren zenbait arlotan islatzen da; dena den, aditu bakoitzaren arabera proposamenak apur bat aldatzen diren arren, baieztatu daiteke bizi kalitatea zortzi eremu edo dimentsiotan banatzearen inguruan adostasuna dagoela.
• Dimentsio aniztasun horrentzako adierazleak garatzeko beharra.

Jarraian dimentsioez gain, horietako bakoitzari lotutako adierazleak ere jaso dira: